W podtoruńskiej Nawrze czas zatrzymał się na chwilę, by dać historii szansę odetchnąć. Dawny pałac Sczanieckich, przez dekady niszczejący w cieniu zapomnienia, dziś znów staje się symbolem kulturowego odrodzenia regionu. Dzięki pracom konserwatorskim i rewitalizacyjnym prowadzonym przez Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa, monumentalna rezydencja powoli odzyskuje swój dawny rytm – między cegłą a polichromią, między przeszłością a przyszłością.
Od ruin do muzeum ziemiaństwa
Pałac w Nawrze, zbudowany w latach 1798–1805 dla Konstantego Kruszyńskiego, to jeden z najcenniejszych przykładów architektury klasycystycznej na Pomorzu. Po późniejszej przebudowie, przystosowanej do potrzeb rodziny Sczanieckich, przez ponad wiek pozostawał centrum życia ziemiańskiego. Dziś wraca do swojej roli – w odnowionych wnętrzach powstaje Muzeum Ziemiaństwa im. Rodziny Sczanieckich, które ma opowiadać historię lokalnych elit, ich stylu życia i wkładu w rozwój regionu.
Zaawansowanie prac szacuje się na 30%. Odbudowano konstrukcję murów i stropów, zrekonstruowano kominy oraz ozdobne attyki, a we wnętrzach konserwatorzy odkryli i zabezpieczyli oryginalne polichromie. Wschodnia część budynku zyskała szyb windowy, a całe założenie stopniowo odzyskuje pierwotny przedwojenny układ przestrzenny. Jak podkreśla marszałek Piotr Całbecki, który wizytował inwestycję w maju, tempo i skala działań napawają optymizmem – pałac przestaje być ruiną, staje się projektem z przyszłością.
Rewitalizacja parku – powrót do XIX-wiecznej elegancji
Wokół rezydencji trwa równolegle rewitalizacja zabytkowego parku, niegdyś słynącego z największej kolekcji krzewów ozdobnych w regionie. Prace zakładają przywrócenie mu urody z końca XIX wieku. Powstaną utwardzone aleje i reprezentacyjny podjazd z gazonem, zostaną odtworzone stawy, sad i system nawadniania. W planach jest również mała architektura – ławeczki, altany i oświetlenie, które w przyszłości uczynią z tego miejsca przestrzeń otwartą dla zwiedzających i mieszkańców.
Zakończone prace porządkowe odsłoniły główną oś widokową kompleksu, co już teraz pozwala dostrzec jego dawną symetrię i kompozycyjny rozmach. Wśród budynków towarzyszących pałacowi odtwarzane są dom ogrodnika, dom rządcy, szklarnie i lodownia – detale, które tworzą pełen obraz dawnej rezydencji.
Dziedzictwo odzyskane
Przekazanie posiadłości w ręce samorządu województwa przez rodzinę Sczanieckich w 2022 roku otworzyło nowy rozdział historii tego miejsca. Dziś, po latach zaniedbań, pałac znów staje się symbolem ciągłości – przypomnieniem, że kultura materialna, jeśli zostanie ocalona, potrafi jeszcze mówić własnym głosem. A głos ten, odbijający się echem w korytarzach odrestaurowywanego gmachu, brzmi jak obietnica – że historia nie kończy się wraz z upadkiem murów.
